تعریفی از گبه
گبه را در مختصرترین حالت خود می توان به عنوان نوعی قالی با پرزهای بلند معرفی نمود که در بافت آن شمار پود بیشتری به کار رفته است. اما بگذارید که در این مقاله، به صورت دقیق تر به معرفی آن بپردازیم.
در زمان های قدیم، انسان های اولیه با استفاده از پوست حیوانات برای خود زیرانداز می ساختند و از آن استفاده می کردند. با گذشت زمان، آن ها یاد گرفتند که با ریسیدن پشم حیوانات دارای پوست پشمی، می توانند گلیم های ساده ای که آن را به عنوان نخستین زیراندازه های تار و پود دار می شناسیم ببافند. یکی از این زیراندازه ها گبه می باشد. این زیراندازها معمولا از جنس قالی هستند که در اندازه های کوچک تر بافت می شوند. همانطور که در بالا اشاره داشتیم، گبه ها مانند فرش های شگی پرزهای بلندی دارند و در بافت آن ها شمار پود بیشتری به کار رفته است که تاثیر زیادی بر نرم بودن آن ها دارد.
به لفظ عادی می توان گفت که، گبه نوعی قالی گره بافته شده است با گره های درشت و پرزهای بلند که بلندی آن ها تا حدود سه سانتی متر می رسد ( 3سانتی متر خاب دارد )، و تعداد پودهای آن در حدود 3 تا 8 می باشد که نرمی بالای این زیراندازها به آن ربط پیدا می کند.
طرح ها و نقش و نگارهای گبه
در ابتدای ظهور این زیراندازها، گبه ها به صورت بدون نقش و ساده بافته می شدند. اغلب، بافندگان ذاین نوع زیراندازها از محیط اطراف الهام می گرفتند و طرح هایی که در ذهن خود می پروراندند را روی گبه ها پیاده می کردند. از آن جا که معمولا بافنده های گبه، آن را برای نیاز شخصی خود می بافتند معمولا طرح های ذهنی و حتی آرزوهای خود را روی گبه ها پیاده می کردند.
با وجودی که در گبه، هیچ طرحی از پیش تعریف شده ای وجود ندارد اما می توان گفت که از طرح های اصلی به کار رفته در گبه ها طرحی به نام ” کم” است. که در واقع این طرح با استفاده از یک مستطیل و یک ردیف لوزی که در وسط آن است تشکیل شده است. از مهمترین طرح ها و نقش و نگارهای به کار رفته در گبه می توان به موارد زیر اشاره نمود:
طرح شیر، که از مهمترین طرح های به کار رفته و یک نقش مشترک در میان بافندگان مناطق مختلف به شمار می رود.
طرح خشتی و یا طرح قابی شکل، که به عنوان کاربردی ترین نقش در گبه ها شناخته می شود. این طرح از طرح های مورد علاقه بافندگان فارس و بختیاری به شمار می رود. در واقع اساس این طرح های خشتی را طرح هایی با قاب منظم تشکیل می دهد که به صورت جدا از هم با دیگر قاب ها، طرح هایی هماهنگ دارد.
طرح درخت، که در میان زندگی آدمیان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. از میان طرح های مختلف درختان، درخت سرو که نماد شادی است و درخت بید مجنون که نماد غم و اندوه است در طراحی گبه ها بیشترین کاربرد را دارد.
تفاوت گبه با فرش (قالی)
از تفاوت های گبه با فرش ماشینیمی توان به مواردی چون سایز، بلندی پرزها و همچنین شمار پود در گبه ها که تعداد بالاتری دارند و باعث نرم تر شدن گبه ها می شود اشاره کرد.
این نوع از زیر اندازه ها بر عکس فرش (قالی) در بافت خود از نقشه خاصی استفاده نمی کنند . بلکه طرح این زیراندازها بر اساس ذهنیات بافنده است. به عبارتی بافندگان این نوع از زیراندازها ، آنچه در ذهن خود دارند را روی کار پیاده می کنند. این نوع از قالی اصولا به شکل فارسی باف و بر روی دارهایی زمینی بافته می شود.
بافت گبه به وسیله پشم خودرنگ مخلوط با موی بز صورت می گیرد. که این پشم ها بعد از اینکه به طور کامل شسته شدند ریسیده و تابیده می شوند و سپس برای بافت مورد استفاده قرار می گیرند.
روش نگهداری
همان اندازه که مراحل تولید یک گبه از اهمیت خاصی برخوردار است، به همان اندازه نگهداری آن نیز نیازمند دقت و توجه می باشد. چرا که هرچه در نگهداری آن ها دقت بیشتری به کار ببریم، ماندگاری شان نیز بالاتر می رود. از جمله عواملی که باعث آسیب رساندن به این زیراندازها می شود می توان به حشراتی چون بید، موریانه، موش و … اشاره کرد. برای مقابله با آسیب این حشرات موذی می توان از محلول های شیمیایی که به صورت افشانه کردن بر رو و پشت گبه مورد استفاده قرار می گیرند و همچنین استفاده از تنباکو ، نفتالین اشاره کرد. همچنین به یاد داشته باشید که از قرار دادن این زیراندازها در محیط های تیره و تاریک و همچنین محیط های مرطوب پرهیز نمایید.